چه کسی پشت بازگشت گشت ارشاد به خیابان است؟

 اکنون به نظر می‌رسد دولت و نیروی انتظامی و جبهه پایداری در یک سو و قوه قضاییه و طیف گسترده‌ای از اصول‌گرایان، اصلاح‌طلبان و البته جامعه در سوی دیگر قرار دادند. موضوعی که با مروری بر واکنش‌ها و اظهارنظر‌ها می‌توان به آن پی برد.

دفاع دولت و واکنش متفاوت قوه قضاییه

باید توجه داشت که لایحه عفاف و حجاب هنوز در مجلس تبدیل به قانون نشده و نیازمند تایید نهایی شورای نگهبان است. به همین دلیل مشخص نیست که بازگشت گشت ارشاد به خیابان دقیقا مطابق چه قانون و قاعده‌ای رخ داده است. با این حال احمد وحیدی وزیر کشور در دفاعی همه‌جانبه از نیروی انتظامی و گشت ارشاد گفت که «فرماندهی انتظامی در جهت عمل به مطالبه عمومی جامعه و در راستای ایجاد سلامت اجتماعی و فرهنگی و آرامش و امنیت اخلاقی در مقام ضابط قانونی دستگاه قضائی به وظایف محوله خود پرداخته است و همراهی اکثر قریب به اتفاق شهروندان را به همراه داشته است.» این اظهارنظر در حالی است که عصر ایران نوشته: «آن طور که آقای رئیسی در دوران تبلیغات انتخاباتی گفته بود، قرار بود به جای: «گشت ارشاد» برای حجاب، «گشت ارشاد مدیران» راه بیندازند.»

همزمان با اظهارنظر وحیدی نیز، مهدی کشت‌دار مدیرعامل خبرگزاری قوه قضاییه اما در توییتی نوشت‌: «دادستان کل کشور: بنا نداریم برای نوامیس مملکت پرونده قضائی تشکیل دهیم. بعد از تذکر و تعهد و اصلاح پوشش فرد به منزل برمی‌گردد.» در ادامه بسیاری چهره‌های دیگر منتسب به جریان اصول‌گرا از جمله جلیل محبی دبیر سابق ستاد امر به معروف و نهی از منکر از اصرار بر بازگشت گشت ارشاد انتقاد کردند. علی ربیعی وزیر کار و سخنگوی دولت روحانی نیز نوشت: «واقعاً من درک نمی‌کنم چگونه است که تا مردم ایران به‌رغم روایت‌سازی‌های مختلف، در مقابله با رژیم اسرائیل حس خوب و غرورآمیزی پیدا می‌کنند، ناگهان جریانی جامعه را به تقابل می‌کشاند. با همه درک و فهمم از امنیت و منافع ملی، معتقدم شیوه برخورد و اقدامات خیابانی درخصوص حجاب، نه تنها به دور از تدبیر است، بلکه نه امنیت ساز است و نه مقوم ارزش‌های دینی.»

فضائلی چه گفت و چرا به او حمله شد؟

پیش از این دوقطبی و عدم مسئولیت پذیری در میان مقامات، مهدی فضائلی در بحبوحه حضور گسترده ماموران نیروی انتظامی و گشت ارشاد در توییتی نوشت: «رهبر انقلاب: کشف حجاب، هم حرام سیاسی و هم حرام شرعی است. منتها دشمن با نقشه و برنامه وارد این کار شده، ما هم باید با برنامه و نقشه وارد شویم؛ کار‌های بی‌قاعده و بدون برنامه نباید انجام بگیرد. پ. ن: به‌تازگی برخی مسئولان به‌دلیل کار‌های بی‌قاعده تذکر دریافت کرده‌اند.» بخش آخر توییت فضائلی به سرعت به محل بحثی در فضای مجازی تبدیل شد. از همان ابتدا نیز تندرو‌ها به همراه ارتش سایبری خود برنامه بی‌اعتبار جلوه دادن خبر غیررسمی فضائلی را آغاز کردند. رسانه‌ها و اکانت‌های منتسب به این جریان تندرو توییت یک سال و نیم قبل فضائلی را به جای عقب‌نشینی او از خبر اول جا زدند و اقدام به انتشار گسترده آن کردند. پس از آن، اما فضائلی بار دیگر در واکنشی نوشت: «‏ساعاتی است توئیت زیر به عنوان توئیت جدید بنده و به عنوان عقب نشینی از توئیت قبل در حال بازنشر است؛ ضمن تأیید محتوای این توئیت که مربوط به حدود ۱.۵ سال پیش است تأکید می‌کنم توئیت دیروز به قوت خود باقی است.»

تلاش همه‌جانبه پایداری برای بی‌اعتبارسازی خبری غیرسمی

با این همه تلاش جریان موسوم به ارزشی متوقف نشد و رسانه‌های این جریان از جمله «رجانیوز» و «کیهان» به شکل مستقیم به عضو دفتر حفظ و نظر آثار مقام معظم رهبری تاختند. حسین شریعتمداری مدیرمسئول روزنامه کیهان در یادداشتی خطاب به فضائلی نوشت‌: «بیت رهبر معظم انقلاب «سخنگو» ندارد و چنانچه تذکری ضرورت داشته باشد، مستقیماً و با ذکر مأخذ از سوی دفتر معظم‌له (آقایان گلپایگانی و حجازی) به اطلاع مخاطبان آن، اعم از مسئولان و یا مردم می‌رسد.»

پاسخ هجمه‌ها با استناد به یک واقعه تاریخی

در مقابل، اما هاتف صالحی فعال رسانه‌ای اصول‌گرا پاسخی با استناد به وقایع تاریخی به هجمه کنندگان و تندرو‌ها داد. او نوشت: «مهدی فضائلی در ۲۸ شهریور ۱۳۹۵ در مطلبی نوشت آقای احمدی نژاد، چند هفته قبل به درخواست خود با رهبر معظم انقلاب ملاقاتی داشته که جزئیاتش مشخص نیست، اما «قطعی است» که در این دیدار با «نهی صریح» آقا در مورد نامزد شدن در انتخابات ۱۳۹۶ مواجه شده است. در ادامه، حامیان احمدی نژاد ضمن تکفیر جناب فضائلی، معتقد بودند مطالب نقل شده از رهبری باید از مجاری رسمی اعلام شود! نهایتاً این رفتار ماجراجویانه، منجر به واکنش صریح آیت الله خامنه‌ای در درس خارج فقه ایشان شد:
«یک نفری، یک آقایی آمده پیش من، من هم به ملاحظه صلاح حال خود آن شخص و صلاح حال کشور به ایشان گفتم که شما در فلان قضیه شرکت نکنید. نگفتیم هم شرکت نکنید، گفتیم صلاح نمی‌دانیم ما که شما شرکت کنید... یکی بگوید فلانی گفته، یکی بگوید نگفته، یکی بگوید چرا پشت بلندگو نگفته؟ خب حالا این هم پشت بلندگو. (خنده معظّم‌له و حضّار)» او در پایان نیز شبیه فضائلی در پی‌نوشتی افزود: «بیایید از تاریخ درس بگیریم و در برابر حقایق قد عَلَم نکنیم!»
در سوی دیگر فرید مدرسی روزنامه‌نگاری نیز «فرمان حمله» به فضائلی را «از سوی شاخه ایدئولوژیک جبهه پایداری» دانست و تاکید کرد که «انعکاس حملات در شبکه اجتماعی ایتا و سایت رجانیوز، اثبات می‌کند که این کار‌ها [حواشی مربوط به بازگشت گشت ارشاد]بی‌قاعده نیست؛ دقیقا با قاعده است.» سیدمحمود رضوی فعال رسانه‌ای و فرهنگی نیز نوشت که «پس از آن حملات ناجوانمردانه جماعتی تندرو به عضو دفتر حفظ و نشر آثار مقام معظم رهبری بهانه‌ای شد تا چند خط بنویسم.»

با این همه به نظر می‌رسد که هجمه رسانه‌ای نیرو‌های تندرو و نزدیک به جریان پایداری در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی ادامه دارد. آن‌ها حتی از شکایت و بستن رسانه‌ها نیز ابایی ندارند و اعلام کردند که از سایت «انتخاب» به دلیل انتقاد شکایت کرده‌اند. به نظر می‌رسد رویکرد برخورد در خیابان‌ها در دولت نیز از حامیان سفت و سختی برخوردار است که باعث ایجاد گسستی در میان جامعه و دولت و حتی اصول‌گرایان و دولت شده است. پرسش دیگر نیز اینجاست که سرانجام چه کسی مسئولیت مستقیم گشت ارشاد را به عهده می‌گیرد؟ دولت، نیروی انتظامی یا قوه قضاییه یا مجلس؟